Όσα δε Λέγονται: Η Γλώσσα του Σώματος

Είναι γνωστό ότι δεν έχει σημασία μόνο το περιεχόμενο του μηνύματος, δηλαδή το τι λέμε, αλλά και ο τρόπος μας, το πώς το λέμε. Οι κοινωνικές μας συναναστροφές επηρεάζονται όχι μόνο από το λεκτικό περιεχόμενο των μηνυμάτων που ανταλλάσσονται, αλλά και από μη-λεκτικά σήματα, όπως για παράδειγμα το γνέψιμο του κεφαλιού, η έκφραση του προσώπου, οι χειρονομίες, το βλέμμα, ο τόνος της φωνής κ.ά. 

Οι μη λεκτικές συμπεριφορές μπορούν να συμβάλουν στην επικοινωνία με διάφορους τρόπους, όπως την έκφραση των προσωπικών μας στάσεων απέναντι σε ένα θέμα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα μη-λεκτικά σήματα παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στην επικοινωνία πληροφοριών που έχουν να κάνουν με συναισθήματα, θετικά και αρνητικά. Ο βαθμός στον οποίο τα μη-λεκτικά μηνύματα επηρεάζουν την επικοινωνία μας φαίνεται ακόμα και στις τηλεφωνικές μας συνδιαλέξεις, όπου, παρά το ότι δεν βλέπουμε το συνομιλητή μας, ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε αποκαλύπτει πολλά περισσότερα από όσα νομίζουμε. Έτσι, με σκοπό τη βέλτιστη επικοινωνία, το άτομο καλείται να γίνει πιο ευαίσθητο στα μη-λεκτικά σήματα που εκπέμπει το ίδιο, αλλά και στην ερμηνεία των μη-λεκτικών σημάτων των άλλων.

Υπάρχουν τρεις τομείς μη-λεκτικής επικοινωνίας, τους οποίους χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας. Ο πρώτος έχει να κάνει με την αποστολή μη-λεκτικών μηνυμάτων. Όλοι εκπέμπουμε μη-λεκτικά μηνύματα, είτε εκούσια είτε ακούσια. Ο δεύτερος έχει να κάνει με τη λήψη μη-λεκτικών μηνυμάτων και ο τρίτος με την αλληλεπίδραση των παραπάνω.

Η εκπομπή μη-λεκτικών μηνυμάτων μπορεί να επηρεάσει την επικοινωνία με τους παρακάτω τρόπους:

1. Επανάληψη του λεκτικού μηνύματος

2. Αντίθεση σε σχέση με το λεκτικό μήνυμα, π.χ. χαμογελάμε όταν αναφέρουμε άσχημα νέα

3. Αντικατάσταση του λεκτικού μηνύματος, π.χ. πολλές φορές ένα βλέμμα μπορεί να επικοινωνήσει ένα πολύ πιο άμεσο μήνυμα από ό,τι μία λεκτική πρόταση.

4. Συμπλήρωση του λεκτικού μηνύματος, π.χ. ένα χτύπημα στον ώμο μπορεί να επιτείνει τη λεκτική έκφραση επιδοκιμασίας

5. Μη-λεκτικές συμπεριφορές ενδέχεται να τονίζουν τη σημασία ενός λεκτικού μηνύματος, π.χ. το να χτυπήσει κάποιος το χέρι του στο τραπέζι επιτείνει την ένταση του λεκτικού περιεχομένου.

Υπάρχουν πολλά είδη μη-λεκτικής επικοινωνίας, ο συνδυασμός των οποίων εκφράζει τη στάση μας σε κάθε περίσταση. Παρά τις υποδείξεις για την αποτελεσματική μη-λεκτική συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε μια χειραψία, η αλήθεια είναι ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποκρύψουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα για μία κατάσταση, διότι οι μη-λεκτικές συμπεριφορές είναι πολύ σύνθετες, από τη μία δεν είναι δυνατόν να ελέγχουμε συνέχεια όλα τα μη-λεκτικά μηνύματα που εκπέμπουμε και, από την άλλη, ακόμη και εάν καταφέρναμε κάτι τέτοιο, η συμπεριφορά μας θα ήταν κατά πάσα πιθανότητα αφύσικη και, συνεπώς, μη πειστική.

Οι σημαντικότερες δεξιότητες για την αποτελεσματικότερη μη-λεκτική επικοινωνία είναι:

1. Η εστίαση της προσοχής στο εδώ και τώρα. Όσο περισσότερο προσπαθούμε να σκεφτούμε ή να σχεδιάσουμε τι θα πούμε στη συνέχεια της συζήτησης, τόσο περισσότερο χάνουμε τα μηνύματα που εκπέμπει ο συνομιλητής μας.

2. Η διαχείριση του άγχους, διότι η συναισθηματική φόρτιση διασπά σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα συγκέντρωσης και διαχείρισης πληροφοριών.

3. Η συναισθηματική κατανόηση, δηλαδή το να είμαι σε θέση να βιώσω την κατάσταση μέσα από τη θέση του άλλου συμβάλλει στην ουσιαστικότερη επικοινωνία και ευωδώνει τη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων εμπιστοσύνης.

Οι σημαντικότεροι τύποι μη-λεκτικής συμπεριφοράς που είναι καλό να έχουμε υπόψιν μας σε σχέση με την επικοινωνία είναι οι παρακάτω:

1. Η βλεμματική επαφή, η οποία είναι καλό να έχει ανάλογη ένταση με την περίσταση

2. Η έκφραση του προσώπου να είναι ανάλογη με το μήνυμα

3. Ο τόνος της φωνής που μπορεί να εκφράζει ζεστασιά, ενδιαφέρον, αυτοπεποίθηση κ.ά.

4. Η στάση του σώματος να μην είναι σφιγμένη, για παράδειγμα να είναι κάτω οι ώμοι.

5. Η απτική επαφή, δηλαδή το να αγγίξουμε ή όχι το συνομιλητή μας, εάν κάτι τέτοιο ενδείκνυται στην περίσταση.

6. Οι χειρονομίες να είναι ανάλογες με το περιεχόμενο του μηνύματος και όσο έντονες χρειάζεται ώστε να μην αποσπάσουν την προσοχή του συνομιλητή

7. Η διασφάλιση του ρυθμού της ροής των πληροφοριών ώστε να είναι κατανοητές.

Δρ Χαρά Τσέκου
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια