Ποια είναι η κατάσταση στην εκπαίδευση παγκοσμίως;

Από καιρού εις καιρόν χρειάζεται να αποκτούμε μια ευρύτερη εικόνα σχετικά με την εκπαίδευση παγκοσμίως, ώστε να μπορούμε να εκτιμούμε ορθότερα την εκπαιδευτική κατάσταση στη χώρα μας, αλλά και να αντλούμε χρήσιμα συμπεράσματα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντικά τα ευρήματα που δημοσιεύει ο Education for All Global Monitoring Report στην 2013/14 αναφορά τους, Teaching and learning: Achieving quality for all, η οποία εκδίδεται από την UNESCO. Ο EFA παρακολουθεί την πρόοδο στον χώρο της εκπαίδευσης και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν 160 χώρες στον τομέα αυτό και προτείνει τρόπους βελτίωση.

Τα βασικά πορίσματα της έρευνας είναι τα εξής:

Πάρα πολλά παιδιά δεν λαμβάνουν φροντίδα και εκπαίδευση. Το 2012, το 25% κάτω των 5 ετών υποφέρει από προβλήματα στην ανάπτυξη. Το 2011, περίπου τα μισά παιδιά είχαν πρόσβαση σε προδημοτική εκπαίδευση, ενώ στην υποσαχάρια Αφρική το ποσοστό έφτασε το 18%.

Πολλά παιδιά θα χάσουν τη δημοτική εκπαίδευση. Το 2011, 57 εκατ. παιδιά δεν πήγαν σχολείο. Τα μισά από αυτά ζουν σε χώρες όπου επικρατεί αναταραχή.

Πολλοί έφηβοι δεν έχουν τις βασικές δεξιότητες που αποκτώνται από τη κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το 2011, 69 εκατ. έφηβοι δεν πήγαν σχολείο. Σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, μόνο το 37% ολοκλήρωσε την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ στις πιο φτωχές το ποσοστό πέφτει στο 14%.

Ο αναλφαβητισμός των ενηλίκων δεν έχει πέσει σχεδόν καθόλου. Το 2011, καταγράφηκαν 774 αναλφάβητοι ενήλικες, πτώση μόλις 1% σε σχέση με το 2000. Ο αριθμός προβλέπεται να πέσει ελαφρώς, στα 743 εκατ., μέχρι το 2015. Αξίζει να σημειωθεί πως τα δύο τρίτα των αναλφάβητων ενηλίκων είναι γυναίκες.

Διατηρείται η ανισότητα των φύλων σε πολλές χώρες. Παρά το ότι είχε τεθεί ως στόχος για το 2005, το 2011 μόνο το 60% των παρατηρούμενων χωρών είχε πετύχει το στόχο αυτόν στο πρωτοβάθμιο επίπεδο και 38% στο δευτεροβάθμιο.

Η χαμηλή ποιότητα της εκπαίδευσης σημαίνει ότι εκατομμύρια παιδιά δεν μαθαίνουν τα βασικά. Περίπου 250 εκατ. παιδιά δεν διδάσκονται τις βασικές δεξιότητες, αν και τα μισά από αυτά έχουν πάει σχολείο σχεδόν τέσσερα χρόνια. Το ετήσιο κόστος αυτής της αποτυχίας είναι περίπου $129 εκατ. Το κλειδί εδώ είναι η επένδυση στο διδακτικό προσωπικό. Στο ένα τρίτο των χωρών που ελέγχονται, λιγότερο από το 75% των δασκάλων έχει εκπαιδευτεί σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα. 

Έχοντας εντοπίσει το πρόβλημα στο διδακτικό προσωπικό η αναφορά προτείνει τις ακόλουθες 10 μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιπέδου του, ώστε να βελτιωθεί και η εκπαίδευση:

Πλήρωση των κενών σε διδακτικό προσωπικό. Η ανάγκη αυτή είναι έντονη σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

Προσέλκυση των καλύτερων υποψηφίων για διδασκαλία. Είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν διδάσκοντες με ικανά προσόντα.

Εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες των παιδιών. Όλοι οι διδάσκοντες θα πρέπει να διδαχθούν το πώς να διδάσκουν το αντικείμενό τους.

Προετοιμασία εκπαιδευτών που θα υποστηρίζουν τους διδάσκοντες. Για να μπορέσουν οι διδάσκοντες να ανταποκριθούν στον προηγούμενο στόχο, απαιτείται η συμβολή εκπαιδευμένων εκπαιδευτών δασκάλων, οι οποίοι θα έχουν και εκπαιδευτική εμπειρία, δηλαδή θα έχουν μπει σε τάξη.

Να πάνε διδάσκοντες εκεί όπου χρειάζονται περισσότερο. Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητο να δίνονται τα κατάλληλα κίνητρα, ώστε να δεχθούν οι διδάσκοντες να πάνε σε περιφερειακές ή απομακρυσμένες περιοχές.

Να γίνει το επάγγελμα πιο ανταγωνιστικό σε όρους οικονομικών και εξέλιξης. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο θα προσελκυστούν ικανοί διδάσκοντες, αλλά και οι υπάρχοντες θα αποκτήσουν περισσότερο ζήλο και θα βελτιωθούν.

Βελτίωση της διοίκησης στα σχολεία, ώστε να μεγιστοποιηθεί η απόδοση. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθούν (ή και εξαλειφθούν) διάφορα δυσάρεστα φαινόμενα, όπως η αδικαιολόγητη απουσία των εκπαιδευτικών, αλλά και θα βελτιωθεί και το εργασιακό περιβάλλον.

Να σχεδιαστούν καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους διδάσκοντες να βελτιώσουν τη μαθησιακή διαδικασία. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των παιδιών, ώστε να αντιμετωπίζονται διάφορα προβλήματα, π.χ. μαθησιακές δυσκολίες.

Αξιολογήσεις της τάξης, ώστε να μπορέσει ο διδάσκων να εντοπίσει και να υποστηρίξει μαθητές που διατρέχουν τον κίνδυνο να μη μάθουν. Με αυτόν τον τρόπο, ο διδάσκων θα βρει γρήγορα ποιος μαθητής αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα και θα μπορέσει να τον βοηθήσει. Εδώ εντάσσεται και η παροχή εκπαιδευτικού υλικού στους μαθητές, μέσω του οποίου θα μπορέσουν να αξιολογήσουν οι ίδιοι την πρόοδό τους.

Παροχή καλύτερων πληροφοριών σχετικά με τους εκπαιδευμένους διδάσκοντες. Κάθε χώρα θα πρέπει να συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά με το ποιοι είναι διαθέσιμοι για να διδάξουν. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να συμπληρώνονται και από άλλες πληροφορίες, όπως αξιολογήσεις σχετικά με τις δεξιότητες που θα πρέπει να έχει ένας διδάσκων.

Αν και τα παραπάνω απευθύνονται κυρίως σε όσους χαράσσουν την εκπαιδευτική πολιτική, ωστόσο δίνουν και στους υπόλοιπους μια καλή εικόνα σχετικά με το τι επικρατεί αλλά και πώς μπορεί να διορθωθεί ένα πρόβλημα. Με αυτό το σκεπτικό είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη από όσους εμπλέκονται στη διδακτική διαδικασία.

Μιχάλης Κατσιμίτσης, PhD