H Μέτρηση και η Αξιολόγηση της Απόδοσης της Εκπαίδευσης στο Πλαίσιο των Εθνικών Εκπαιδευτικών Συστημάτων

Δημοσιεύτηκε Πέμ, 05/12/2013 - 12:05

Εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση - Ευρωπαϊκοί στόχοι, προοπτικές για το 2020

Ο Τομέας της Εκπαίδευσης βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), δεδομένων της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασης και των προοπτικών οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης την επόμενη δεκαετία. Η "Ευρώπη 2020" είναι η αναπτυξιακή στρατηγική της Ε.Ε. για την ερχόμενη δεκαετία. Μέσα σε αυτό το νέο στρατηγικό πλαίσιο, η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση τοποθετούνται στον πυρήνα της οικονομικής ανάπτυξης, της δημιουργίας των αναγκαίων δεξιοτήτων για τις απαιτήσεις μιας σύγχρονης απαιτητικής αγοράς εργασίας και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» προτάσσει τέσσερις προτεραιότητες για τον 21ο αιώνα:

Έξυπνη ανάπτυξη
Βιώσιμη ανάπτυξη
Ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς
Έξοδος από την Κρίση

Η αποτελεσματική επένδυση σε υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης αποτελεί σημαντική πτυχή στην κατεύθυνση επίτευξης βιώσιμης ανάπτυξης και ανάπτυξης δίχως περιορισμούς. Προκειμένου να επιτευχθούν οι ανωτέρω προτεραιότητες και ευρωπαϊκοί στόχοι, κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. οφείλει να τις υιοθετήσει και να τις μετατρέψει σε εθνικούς στόχους.

Η επίτευξη του στόχου της «έξυπνης ανάπτυξης» προϋποθέτει πρόοδο στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας, της καινοτομίας και της ψηφιακής κοινωνίας. Η «Έξυπνη ανάπτυξη» αποτελεί μία από τις κύριες πρωτοβουλίες της Ε.Ε., η οποία τη θεωρεί αναγκαία και άμεσα σχετιζόμενη με την οικονομική ανάκαμψη τόσο της Ευρώπης συνολικά όσο και κάθε κράτους-μέλους ξεχωριστά.

Στον Τομέα της Εκπαίδευσης, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» επιδιώκει:

μείωση κάτω από 10% του ποσοστού εγκατάλειψης του σχολείου
ολοκλήρωση τριτοβάθμιων σπουδών τουλάχιστον για το 40% της ηλικιακής κατηγορίας 30-34 ετών.

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης άρχισαν να αναπτύσσονται με την υιοθέτηση της Στρατηγικής της Λισαβόνας (ΣτΛ) το 2000. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης ξεκίνησε με το ψήφισμα του Συμβουλίου της 15^ης Νοεμβρίου 2007 σχετικά με την εκπαίδευση και την κατάρτιση ως βασικούς παράγοντες της ΣτΛ. H διαβούλευση για την ενίσχυση και την απλούστευση της συνεργασίας συνεχίστηκε, ώσπου στις 12 Μαΐου 2009, το Συμβούλιο υπέγραψε ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης, γνωστό ως "Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020 (ΕΚ 2020)". Αυτό το στρατηγικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι βασισμένο στα αποτελέσματα και συμπεράσματα του προηγούμενου προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010 (ET 2010)", το οποίο είναι το πρώτο ενιαίο πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με σκοπό την υποστήριξη της μεταρρύθμισης των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να μετατρέψουν τους ευρωπαϊκούς στόχους σε εθνικούς στα εθνικά τους προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Κάθε κράτος-μέλος θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής "Ευρώπη 2020", λαμβάνοντας υπόψη τα δικά του ατομικά χαρακτηριστικά. Τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να μεταρρυθμιστούν προκειμένου να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτα και ανοικτά στους πολίτες κάθε χώρας, και να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες της κοινωνίας.

Παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων για την επίτευξη των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών στόχων

"Ποια είναι η χρησιμότητα μιας αξιολόγησης;" είναι ίσως το πρώτο ερώτημα που προκύπτει κατά την έναρξη μιας τέτοιας διαδικασίας. «Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρημάτων υπέρ της συμβολής της μεθοδολογίας της αξιολόγησης στην αποτελεσματική μάθηση και στη βελτίωση της δημιουργίας κινήτρων», είναι μια πρώτη απάντηση που περιέχεται στην κοινή έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος «Εκπαίδευση & Κατάρτιση 2010». Η αξιολόγηση είναι απαραίτητη για διάφορους λόγους. Ο πιο σημαντικός είναι η δυνατότητα παροχής πληροφόρησης αναφορικά με: την πρόοδο που σημειώνουν οι χώρες, τους στόχους που κινδυνεύουν να μην επιτευχθούν, την ορθή αξιοποίηση των πόρων που έχουν διατεθεί και πάνω απ' όλα η δυνατότητα έγκυρης ενημέρωσης των Ευρωπαίων Πολιτών.

Μία δεύτερη ερώτηση που εύλογα θα μπορούσε να τεθεί είναι "Τι αξιολογούμε;". Η έκθεση "Πρόοδος επίτευξης των κοινών ευρωπαϊκών στόχων στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (2010/2011) - Δείκτες και σημεία αναφοράς" αποτυπώνει τις πρόσφατες εξελίξεις σε επίπεδο κρατών-μελών για την επίτευξη των τεθέντων στόχων, συγκρίνοντας την πρόοδο που έχει επιτευχθεί από κάθε χώρα με τους δείκτες αναφοράς που ορίστηκαν για το 2010. Η έκθεση περιλαμβάνει πέντε δείκτες αναφοράς στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020, όπως οι υπουργοί Παιδείας των χώρων της Ε.Ε. συμφώνησαν το 2009.

No	Στόχοι 2020	Τρέχουσα κατάσταση	Ομάδα στόχος
1.	Μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλ ειψης του σχολείου κάτω από το 10%	Το σημερινό ποσοστό είναι 14,4%	Τουλάχιστον 1,7 εκατ. μαθητές λιγότεροι να εγκαταλείπουν το σχολείο
2.	Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να είναι τουλάχιστον 40%	Το σημερινό ποσοστό είναι 14,4%	Επιπλέον 2,6 εκατομμύρια πτυχιούχους
3.	Το 95% τουλάχιστον των παιδιών ηλικίας μεταξύ τεσσάρων ετών και ηλικίας έναρξης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να συμμετέχει σε προσχολική εκπαίδευση	Το σημερινό ποσοστό είναι 92,3%	250 000 περισσότερα παιδιά στην εκπαίδευση
4.	Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15 ετών με ανεπάρκειες όσον αφορά την ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, πρέπει να είναι λιγότερο από 15%	Το σημερινό ποσοστό είναι από περίπου 20% για τα τρία	250 000 λιγότερα άτομα με χαμηλές επιδόσεις
5.	Κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 15% των ενηλίκων (ηλικίας 25-64 ετών) θα πρέπει να συμμετέχουν σε δια βίου μάθηση	Το σημερινό ποσοστό είναι 9,3%	15 εκατ περισσότεροι ενήλικες στην εκπαίδευση και την κατάρτιση

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Η πρόοδος προς την επίτευξη των κοινών ευρωπαϊκών στόχων στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (2010/2011) - Δείκτες και σημεία αναφοράς”, Βρυξέλλες, 19 Απριλίου 2012.

Η Κοινή Έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» υποστηρίχθηκε από δύο έγγραφα εργασίας της Επιτροπής: 15897/09 ADD 1 (ανάλυση της εφαρμογής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο) και 16646/09 ADD 1 (δείκτες και σημεία αναφοράς 2009). Οι Τομείς της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και να στηρίξουν την ανάπτυξη των οκτώ βασικών ικανοτήτων για τη διά βίου μάθηση όπως διατυπώθηκαν στη Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18^ης Δεκεμβρίου 2006, για την πρόληψη και τη μείωση των πρόωρων εγκαταλείψεων του σχολείου, αλλά και την προετοιμασία των νέων για την αγορά εργασίας. Οι ικανότητες ορίζονται εδώ ως ένας συνδυασμός γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων κατάλληλων για το ευρύτερο συγκείμενο και είναι εκείνες οι ικανότητες τις οποίες χρειάζονται όλοι για την προσωπική τους ολοκλήρωση και ανάπτυξη, την ενεργό ιδιότητα του πολίτη, την κοινωνική ένταξη και την απασχόληση. Αυτές οι βασικές ικανότητες είναι οι ακόλουθες: 1) Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα, 2) Επικοινωνία σε ξένες γλώσσες, 3) Μαθηματική ικανότητα και βασικές ικανότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία, 4) Ψηφιακή ικανότητα, 5) Ικανότητα στη μεθοδολογία της μάθησης, 6) Κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη, 7) Πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα, 8) Πολιτισμική συνείδηση και έκφραση. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη της την υλοποίηση και επίτευξη των βασικών ικανοτήτων.

Η Κοινή Έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» δείχνει ότι «τα ελάχιστα πρότυπα και οι αξιολογήσεις σε κεντρικό επίπεδο χρησιμοποιούνται τώρα στις περισσότερες χώρες για την αξιολόγηση της απόκτησης βασικών ικανοτήτων σε συγκρίσιμη βάση, τουλάχιστον στη γενική εκπαίδευση». Επίσης, η έκθεση δείχνει ότι οι περισσότερες ισχύουσες μέθοδοι αξιολόγησης δίνουν μεγάλη έμφαση στις γνώσεις και στην επανάκλησή τους και δεν δίνουν επαρκή σημασία σε μια ζωτικής σημασίας διάσταση των βασικών ικανοτήτων: τις δεξιότητες και τη νοοτροπία. Η έκθεση συνιστά την ανάπτυξη ορισμένων συμπληρωματικών μεθόδων αξιολόγησης όπως: τα χαρτοφυλάκια ικανοτήτων, η ατομική μάθηση και τα σχολικά προγράμματα αξιολόγησης, καθώς και η αξιολόγηση βάσει έργων.

Ένα άλλο εύλογο ερώτημα στη διαδικασία αξιολόγησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι: "ποιος διενεργεί τη μέτρηση και την αξιολόγηση;"

Η αξιολόγηση αποδεικνύει διαρκώς τη χρησιμότητά της μέσω της βελτίωσης και της αύξησης της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης. Όλα τα ιδρύματα και οι φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμπλέκονται στην επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για το 2020 και τα καθήκοντά τους είναι συγκεκριμένα. Οι φορείς που έχουν αναλάβει το καθήκον αυτό είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων.

Πώς γίνεται η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δημόσιων εκπαιδευτικών πολιτικών στα κράτη μέλη της Ε.Ε.;

Κάθε μία από τις 27 χώρες μέλη της Ε.Ε. έχει τις δικές της μεθόδους και τεχνικές για την αξιολόγηση των παραγόμενων αποτελεσμάτων και της σημειωθείσας προόδου. Δεδομένα που είναι απαραίτητα για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου που καταγράφονται στο επίπεδο κάθε χώρας, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της στρατηγικής Ευρώπη 2020 για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη, περιέχονται στα «εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων».

Καθίσταται αναγκαία περισσότερο από ποτέ η επικαιροποίηση των μεθόδων για την αξιολόγηση των δημόσιων εκπαιδευτικών πολιτικών στο πλαίσιο μιας συνολικής εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής στις ευρωπαϊκές χώρες. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται περίπλοκες αλλά κυρίως αποτελεσματικές μεθοδολογίες αξιολόγησης και η εμπειρία των χωρών που χρησιμοποιούν τις διαδικασίες αυτές θα πρέπει να αξιοποιηθεί.

Πραχαλιάς Χρυσοβαλάντης