Γενική Περιγραφή: Ο Πλοίαρχος είναι ο κυβερνήτης των εμπορικών ή ακτοπλοϊκών σκαφών και ταυτόχρονα ο αντιπρόσωπος του πλοιοκτήτη στο πλοίο. Είναι ο κύριος υπεύθυνος για την ασφάλεια του πλοίου, του πληρώματος, του φορτίου και των επιβατών. Ειδικότερα, χαράζει την πορεία του πλοίου και παρακολουθεί την ταχύτητά του με τη βοήθεια ειδικών ηλεκτρονικών μηχανημάτων ναυσιπλοΐας και χαρτών και κάνει τους απαραίτητους ελιγμούς για την ομαλή προσέγγιση ή την απομάκρυνση του πλοίου από την προβλήτα του λιμανιού. Επιπλέον, έχει τη γενική ευθύνη για τον ανεφοδιασμό του πλοίου, κρατάει το ημερολόγιο του πλοίου και κάνει τον αναγκαίο προγραμματισμό. Κατευθύνει και οργανώνει την εργασία όλων των μελών του πληρώματος παρακολουθώντας ταυτόχρονα τη σωστή εκτέλεση των καθηκόντων τους. Έχει ευθύνη για την παροχή ιατρικής βοήθειας σε μέλη του πληρώματος ή σε επιβάτες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Όταν εργάζεται σε εμπορικό πλοίο, προετοιμάζει το σχέδιο φόρτωσης και εκφόρτωσης του πλοίου, επιβλέπει τις αντίστοιχες διαδικασίες και φροντίζει για την ασφάλεια των εμπορευμάτων. Παράλληλα, κάνει τις απαραίτητες συνεννοήσεις με τις λιμενικές αρχές και τους φορτωτές, καθώς και τις διαπραγματεύσεις με τους παραλήπτες του φορτίου που μεταφέρει.
Στη διάρκεια του ταξιδιού έχει απόλυτη εξουσία όσον αφορά στη διοίκηση αλλά και σε νομικά θέματα. Για παράδειγμα, μπορεί να διατάξει ακόμα και την κράτηση επιβατών που παραβαίνουν το νόμο, να αποφασίσει την απόρριψη εμπορευμάτων ή την εγκατάλειψη του πλοίου σε περίπτωση κινδύνου για τη ζωή του πληρώματος ή των επιβατών. Είναι υπεύθυνος για την πληρωμή των μισθών του πληρώματος, καθώς και για τη σύνταξη αναφορών και εκθέσεων που απαιτούνται από τις αρχές ή τη ναυτιλιακή επιχείρηση. Για τη διεκπεραίωση πολλών από αυτά τα καθήκοντά του συνεργάζεται με τους άλλους αξιωματικούς του πλοίου.
Γενικά, ο Πλοίαρχος είναι υπεύθυνος για τη χάραξη της πορείας του πλοίου και τους ελιγμούς προσέγγισης στα λιμάνια. Έχει ευθύνη για την επιλογή και το συντονισμό των αρμοδιοτήτων του πληρώματος, την τήρηση της τάξης, τον έλεγχο καταλληλότητας και την καλή λειτουργία και ασφάλεια του πλοίου.
Απαιτούμενη Εκπαίδευση: Απαραίτητη προϋπόθεση για την εξάσκηση του επαγγέλματος είναι η κατοχή πτυχίου ειδικότητας Πλοιάρχου από τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ), οι οποίες λειτουργούν σε πολλές πόλεις της χώρας και είναι Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Η φοίτηση είναι τριετής και κατά τη διάρκεια των σπουδών οι φοιτητές εκτελούν και ταξίδια ως δόκιμοι. Οι φοιτητές αποφοιτούν με το βαθμό του ανθυποπλοιάρχου και προκειμένου να φτάσουν στο βαθμό του πλοιάρχου απαιτούνται 84 μήνες θαλάσσιας υπηρεσίας. Στη διάρκεια των μηνών αυτών οι αποφοιτήσαντες παρακολουθούν ειδικά 6μηνα προγράμματα και υποβάλλονται σε γραπτές εξετάσεις.
Η γνώση τουλάχιστον της αγγλικής γλώσσας είναι προϋπόθεση για την εξάσκηση του επαγγέλματος, ενώ γνώση και δεύτερης γλώσσας θεωρείται σημαντικό προσόν.
Απαιτούμενες Δεξιότητες: Το επάγγελμα του Πλοιάρχου απαιτεί:
Επαγγελματικές Προοπτικές: Η σταθερή ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας και των θαλάσσιων μεταφορών δημιουργούν θετικές προοπτικές απασχόλησης για εξειδικευμένα στελέχη, ενώ η αποφοίτηση από τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) ακολουθεί ελεγχόμενους ρυθμούς. Οι Πλοίαρχοι απασχολούνται σε ναυτιλιακές εταιρείες. Μετά από αρκετά χρόνια θαλάσσιας υπηρεσίας μπορούν να αναλάβουν διάφορες θέσεις στα ναυτιλιακά γραφεία και έτσι να σταματήσουν να ταξιδεύουν. Αρκετοί Πλοίαρχοι εργάζονται ως καπετάνιοι σκαφών αναψυχής ή δημιουργούν εταιρείες ενοικίασης τέτοιων σκαφών.
Εργασιακές Συνθήκες και Περιβάλλον: Ο Πλοίαρχος είναι υπεύθυνος για ό,τι συμβαίνει στο πλοίο που κυβερνά, πράγμα που συνεπάγεται αυξημένες ευθύνες. Εξάλλου, και οι συνθήκες εργασίας του είναι ιδιαίτερες. Από τη φύση του το επάγγελμα απαιτεί παραμονή για μεγάλα χρονικά διαστήματα μακριά από το σπίτι και τα συγγενικά πρόσωπα. Επίσης, η σύσταση του πληρώματος ενός πλοίου είναι πολλές φορές ανομοιογενής, αφού αποτελείται από άτομα διαφόρων εθνικοτήτων, τα οποία δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, έχουν διαφορετικές συνήθειες και αξίες, με αποτέλεσμα την πιθανότητα δημιουργίας προβλημάτων στην καθημερινή συμβίωση, γεγονός που ο Πλοίαρχος καλείται να αντιμετωπίσει και να διευθετήσει. Ακόμα, στη διάρκεια του ταξιδιού οι κίνδυνοι και οι δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κακοκαιρίας, είναι πολλοί. Τέλος, σε έκτακτες περιστάσεις, ο Πλοίαρχος μπορεί να χρειαστεί να εργαστεί για πολλές ημέρες χωρίς διακοπή. Στα σύγχρονα πλοία οι συνθήκες διαβίωσης είναι ιδιαίτερα καλές. Ειδικότερα οι αξιωματικοί έχουν τις δικές τους καμπίνες, οι οποίες είναι πλήρως εξοπλισμένες, ενώ οι κοινόχρηστοι χώροι διαθέτουν τηλεόραση, video, αίθουσα ψυχαγωγίας κ.λπ.