Ο Παράλογος Τρόπος Σκέψης Εμπόδιο στην Ομαλή Συναισθηματική και Επαγγελματική Ανάπτυξη Παιδιών και Εφήβων. Ο Ρόλος του Συμβούλου-Ψυχολόγου

Σύμφωνα με τη «Γνωστικο-Συναισθηματική Θεραπεία της Συμπεριφοράς» (βλ. Μαλικιώση-Λοϊζου, 1999, Δημητρόπουλος 1999), την οποία εισήγαγε ο Αμερικανός ψυχολόγος Albert Ellis,πηγή των συναισθηματικών προβλημάτων θεωρείται ο παράλογος τρόπος σκέψης. Βασική θέση του Ellis είναι ότι τα προβλήματα του ατόμου δεν τα δημιουργούν τα γεγονότα, αλλά ο τρόπος ερμηνείας αυτών των γεγονότων από το ίδιο το άτομο. Παράλογες σκέψεις και παρερμηνείες καταστάσεων που κάνουν τα παιδιά στη σχολική και εφηβική τους ηλικία μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθηματικές διαταραχές, σχολική αποτυχία και επαγγελματικό αποπροσανατολισμό. Ορισμένα παραδείγματα παράλογων σκέψεων που κάνουν μαθητές είναι τα παρακάτω:

• Θέλω να με παίρνουν όλα τα παιδιά της τάξης μου στην ομάδα τους όταν παίζουμε στο διάλειμμα. Αν κάποιος δεν με παίζει κλαίω και παραπονιέμαι αμέσως στον δάσκαλο και στους γονείς μου.
• Προσπαθώ πολύ να με συμπαθούν και να με αποδέχονται όλοι μέσα στη τάξη μου και στενοχωριέμαι πολύ όταν κάποιοι συμμαθητές μου με σχολιάζουν αρνητικά.
• Προσπαθώ να έχω ωραία εμφάνιση για να αρέσω σε όλους τους συμμαθητές μου στο σχολείο. Το να έχεις ωραία εμφάνιση είναι το σημαντικότερο προσόν για να έχεις επιτυχίες στη ζωή σου.
• Πρέπει να γράψω τέλεια σε όλα τα διαγωνίσματα για να ικανοποιήσω τους γονείς και τους καθηγητές μου, αλλιώς δεν αξίζω τίποτα σαν άτομο.
• Αν αποτύχω στις πανελλαδικές εξετάσεις θα είναι όλα μάταια και δεν θα έχει νόημα πια η ζωή μου.

Τέτοιου τύπου σκέψεων μπορεί να οδηγήσουν σε εμμονές που δυσχεραίνουν την ομαλή συναισθηματική και επαγγελματική ανάπτυξη των παιδιών. Στις περιπτώσεις αυτές ή σε παρόμοιες καταστάσεις τα παιδιά χρήζουν συμβουλευτικής υποστήριξης για να αποφευχθεί ο κίνδυνος συναισθηματικής διαταραχής (βλ.Guichard & Huteau, 2006, 2007) . Σκοπός της συμβουλευτικής παρέμβασης είναι η εκμάθηση ενός ορθού τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς ώστε το παιδί να σταματήσει να σκέφτεται παράλογα.

Σκοπός λοιπόν της θεραπείας είναι η κατανόηση από την πλευρά του συμβουλευόμενου (του παιδιού) ότι πηγή των προβλημάτων του είναι η λανθασμένη ερμηνεία που δίνει σε γεγονότα και ερεθίσματα και κατά συνέπεια του προτείνεται να ακολουθήσει μία διαδικασία μετατροπής του παράλογου τρόπου σκέψης του σε λογικό. Στην περίπτωση αυτή ο σύμβουλος-ψυχολόγος και το άτομο μπορούν ακολουθήσουν την εξής πορεία συμβουλευτικής διαδικασίας:

Ο σύμβουλος βοηθά το άτομο να καταλάβει ότι το πρόβλημά του είναι αποτέλεσμα της λανθασμένης κρίσης του στο ερέθισμα που προκαλεί διαταραγμένη συμπεριφορά. Του παρέχει έτσι τη δυνατότητα να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του.

Στη συνέχεια το άτομο καθοδηγείται να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του από παράλογο σε λογικό (στην περίπτωση αυτή μπορεί να προτείνονται και κατ’ οίκον εργασίες, όπως ανάγνωση κάποιου βιβλίου ή παρακολούθηση κάποιας ταινίας και μπορούν να αναφέρονται και παραδείγματα ανάλογων περιπτώσεων σε πραγματικές συνθήκες).

Στο εξής ο σύμβουλος διδάσκει το άτομο να μάθει να μην υποτροπιάζει σε παράλογες σκέψεις και καθοδηγείται να υιοθετήσει μία λογική στάση στη ζωή του.

Κάθε αλλαγή συμπεριφοράς από παράλογη σε λογική ενισχύεται θετικά με αμοιβές και ενθαρρύνσεις.

Στην παραπάνω συμβουλευτική διαδικασία κεντρικός είναι ο ρόλος του συμβούλου ως εκπαιδευτής (βλ.McLeod, 2003), καθώς η κύρια τεχνική που ακολουθείται είναι η ενεργητική και κατευθυντική διδασκαλία. Κυρίως πρόκειται για μία καθοδήγηση που στηρίζεται στο διάλογο και στη χρήση λογικών επιχειρημάτων για να αποδειχθεί στο παιδί ότι τα προβλήματά του και οι αποτυχίες του οφείλονται στον λανθασμένο τρόπο σκέψης του και έτσι να αλλάξει στάση ζωής.

Παρασκευή Πουλογιαννοπούλου

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Κοινωνιολογίας Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ
& Labo CERLIS- Paris Descartes

Βιβλιογραφικές αναφορές

ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Δ. 1999, Συμβουλευτική Προσανατολισμός, Συμβουλευτική και Συμβουλευτική Ψυχολογία, Αθήνα, Γρηγόρη.

GUICHARD, J. et HUTEAU, M., 2006, Psychologie de l’Orientation, 2^η έκδοση, Paris, Dunod.

GUICHARD, J. et HUTEAU, (επιμ.), 2007, Orientation et Insertion professionnelle, Paris, Dunod.

MC LEOD, J.  (μετάφρ. Καραθάνου, Δ. και Α. Μαρκαντώνη), 2003, Εισαγωγή στη Συμβουλευτική, Αθήνα, Μεταίχμιο.

ΜΑΛΙΚΙΩΣΗ-ΛΟΙΖΟΥ, Μ. 1999, Συμβουλευτική Ψυχολογία, 4^η έκδοση, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.