Τι θα έκανες αν κάποιος σου έπαιρνε τη σειρά; (Η σημασία της θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς, μέρος Α΄)

Πολλoί αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καθημερινή διαπροσωπική τους επικοινωνία, με αποτέλεσμα αυτή να καθίσταται αναποτελεσματική. Από τα κυριότερα συστατικά της καλής επικοινωνίας είναι το άτομο να είναι «καλός επικοινωνιακός πομπός», να διαθέτει δηλαδή την ικανότητα να εκφράζει τις απόψεις και τις επιθυμίες του με κατάλληλο και σαφή τρόπο. Τα προβλήματα που εμφανίζονται συνήθως αφορούν ποικίλες καταστάσεις, όπως δυσκολία στην άρνηση αιτημάτων τρίτων, ζήτηση πληροφοριών, ή έκφραση συναισθημάτων, θετικών ή αρνητικών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το ζήτημα της διεκδίκησης.

Ορισμένα άτομα αντιλαμβάνονται τη διεκδίκηση ως το αντίθετο της ευαισθησίας, δηλαδή θεωρούν ότι, εφόσον κάποιος είναι διεκδικητικός, τότε δεν είναι ευαίσθητος στις ανάγκες των άλλων, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν να συμπεριφερθούν με θετικό διεκδικητικό τρόπο, ώστε να εξασφαλίσουν ότι δεν θα γίνουν αντικείμενο αρνητικής κριτικής.

Η διαπροσωπική συμπεριφορά κατηγοριοποιείται ανάλογα με τη στάση του ατόμου απέναντι στον εαυτό του και τους άλλους. Θετική διεκδικητική συμπεριφορά και επικοινωνία σημαίνει να υπερασπίζω τα δικαιώματά μου, να εκφράζω τις απόψεις, τη γνώμη και τα συναισθήματά μου με τίμιο, ευθύ και κατάλληλο τρόπο, σεβόμενος ταυτόχρονα τα δικαιώματα των άλλων. Το κεντρικό μήνυμα της διεκδίκησης είναι: «αυτό αισθάνομαι», «αυτό σκέφτομαι».

Η συμπεριφορά χαρακτηρίζεται ως παθητική όταν το άτομο σέβεται τα ατομικά δικαιώματα των άλλων, αλλά δεν υπερασπίζεται ικανοποιητικά τα δικά του. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το κύριο μέλημά του είναι να ευχαριστήσει τον άλλο εις βάρος του, αποφεύγοντας οποιαδήποτε τριβή στη συγκεκριμένη σχέση. Αντίθετα, η συμπεριφορά χαρακτηρίζεται ως επιθετική, όταν το άτομο υπερασπιζόμενο συστηματικά τα προσωπικά του δικαιώματα καταπατά, παραγνωρίζει ή αδιαφορεί για τα δικαιώματα των άλλων.

 

Τα συστατικά της θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι τα εξής: 

  1. Ως προς την έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων, το άτομο εκφράζει την ενόχλησή του σε σχέση με τη συμπεριφορά κάποιου άλλου, υπερασπίζει τα δικαιώματά του και αρνείται να κάνει κάτι που του ζητείται.

  1. Ως προς την έκφραση των θετικών συναισθημάτων, αναγνωρίζει τα θετικά στοιχεία και τις επιτυχίες των άλλων και τους επιβραβεύει, αλλά δέχεται και τις ειλικρινείς φιλοφρονήσεις τους. Επιπλέον, σχετίζεται με την έκφραση συναισθημάτων εκτίμησης, σεβασμού, έρωτα κ.ά.

  1. Αποδοχή των προσωπικών ορίων: αφορά την ικανότητα του ατόμου να δέχεται την κριτική από τους άλλους, να παραδέχεται ότι έχει κάνει κάποιο λάθος ή ότι δεν γνωρίζει κάτι και να ζητά βοήθεια, χωρίς αυτό να θεωρείται ένδειξη προσωπικής αδυναμίας. Επίσης, αναφέρεται στην οριοθέτηση απέναντι στους άλλους, για παράδειγμα με ποιους τρόπους μπορούμε να απαντήσουμε όταν μας ζητείται κάτι που δεν συμβαδίζει με τις προσωπικές ανάγκες μας και σχετίζεται με τη διάθεση του χρόνου μας, των προσωπικών πόρων κ.λπ.

  1. Ανάληψη πρωτοβουλιών: σχετίζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής με σκοπό να εκφράσει το άτομο τις επιθυμίες του και να κινητοποιηθεί προς την κατεύθυνση της πραγματοποίησής τους. Ακόμη, αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να εκφράζει τη γνώμη ή την άποψή του, η οποία μπορεί να διαφέρει από των άλλων, αλλά και να αποδέχεται ότι η γνώμη των άλλων μπορεί να διαφέρει από τη δική του.

Χαρά Τσέκου, PhD
Ψυχολόγος

*** Το άρθρο αυτό είναι το πρώτο από μια σειρά όπου εξετάζονται οι επικοινωνιακές δεξιότητες, εστιάζοντας στη διεκδικητική συμπεριφορά.   

 

Προγράμματα e-Learning

 Uoa Gifts shop