Βάση για την Υπεύθυνη Επιχειρηματικότητα η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη

H διεθνής οικονομική κρίση μετά το 2008 και, ειδικότερα, η κρίση δημοσιονομικού χρέους που βιώνει η Ελλάδα έχει οδηγήσει σε παρατεταμένη ύφεση της οικονομίας, αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας, συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, μετανάστευση ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλού επιπέδου (braindrain), διάσπαση της κονωνικής συνοχής κ.ά. Το σίγουρο είναι πως η κρίση αυτή έχει επιφέρει τα ακόλουθα:

• Όλοι οι παίκτες (κράτος, πολίτες, επιχειρήσεις) έχουν αναθεωρήσει τον τρόπο σκέψης και δράσης τους. Η προσαρμοστικότητα αναδεικνύεται σε βασική και αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση στην κρίση.

• Όλοι οι παίκτες (κράτος, πολίτες, επιχειρήσεις) ζουν περισσότερο από ποτέ τα προβλήματα της οικονομίας και της κοινωνίας μέσα στην οποία δραστηριοποιούνται, ήτοι, έχουν γίνει πιο ευαίσθητοι και πιο ευάλωτοι σε κοινωνικά και οικονομικά θέματα.

• Κανένας παίκτης δεν μπορεί από μόνος του να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής. Αντίθετα, η συμπληρωματική δράση όλων των παικτών είναι απαραίτητη για την έξοδο από την κρίση.

Με βάση τις παραπάνω συνθήκες, το κλειδί για την αναζωογόνηση της οικονομίας και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής βρίσκεται στη βιώσιμη ανάπτυξη, ήτοι στην ανάπτυξη που θα προέλθει από υπεύθυνη επιχειρηματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UN World Commissionon Environment and Development – WCED), βιώσιμη ανάπτυξη είναι η «ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύπτουν τις δικές τους ανάγκες». Οι υπουργοί Οικονομικών και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών της ομάδας G20 τόνισαν στην ανακοίνωσή τους της 5ης Σεπτεμβρίου του 2009 την αναγκαιότητα για λήψη μέτρων, ώστε να εξασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη και να οικοδομηθεί ένα ισχυρότερο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο θα δώσει εκ νέου προτεραιότητα στους πολίτες του και θα επανακτήσει την εμπιστοσύνη τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή¹ σε σχετική ανακοίνωσή της το 2011 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Προς μια Πράξη για την Ενιαία Αγορά – Για μια κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας» τόνισε ότι «είναι πρωταρχικής σημασίας οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να δείξουν τη μεγαλύτερη υπευθυνότητα, τόσο έναντι των εργαζομένων τους και των μετόχων τους όσο και έναντι της κοινωνίας εν γένει. Η Εταιρική Διακυβέρνηση και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι βασικά στοιχεία για την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ενιαία αγορά». Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει με τρόπο απτό την ευθύνη των σύγχρονων επιχειρήσεων. Η υιοθέτηση και η εφαρμογή πρακτικών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και Εταιρικής Διακυβέρνησης συνιστούν τα διαθέσιμα μέσα για τις επιχειρήσεις, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ευθύνες τους απέναντι στο περιβάλλον, το κοινωνικό σύνολο, τους μετόχους/επενδυτές, τους εργαζομένους, τους καταναλωτές. Το ακόλουθο σχήμα αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το οικοδόμημα της εταιρικής ευθύνης και τους πυλώνες, στους οποίους στηρίζεται.

Σχήμα 1: Schlange & Co (2006)· Bassen (2005).

Σύμφωνα με το σχήμα 1, προκειμένου μία επιχείρηση να εκπληρώσει τις ευθύνες της απέναντι σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, θα πρέπει να αναπτύξει και να εφαρμόσει πρακτικές Εταιρικής Διακυβέρνησης, πρακτικές Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αλλά και να αποτελέσει καλό «Εταιρικό Πολίτη». Η Εταιρική Διακυβέρνηση αφορά πρωτίστως την ευθύνη της επιχείρησης απέναντι στους μετόχους και επενδυτές της, ενώ η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη περιλαμβάνει την ευθύνη της επιχείρησης προς την κοινωνία/περιβάλλον/δημιουργία αξίας. Σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι «η έννοια σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη». Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές φορές η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ταυτίζεται με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ευρύτερη και αναφέρεται όχι μόνο σε εταιρικό επίπεδο αλλά και εθνικό.

Επιπροσθέτως, η εταιρική ευθύνη έχει ακόμα μία διάσταση, αυτήν της Εταιρικής Υπηκοότητας-CorporateCitizenship. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2001), μία επιχείρηση, ούσα οργανικό μέλος του κοινωνικού συνόλου, οφείλει να είναι καλός «Εταιρικός Πολίτης», ήτοι να διαχειρίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το σύνολο των σχέσεών της με τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται, σε τοπικό, εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.

Τέλος, όπως φαίνεται και στο σχήμα 1, ολόκληρο το οικοδόμημα της εταιρικής ευθύνης έχει σμιλευτεί πάνω στη βάση της Επιχειρηματικής Ηθικής, η οποία θα πρέπει να διέπει την εταιρική σκέψη και φιλοσοφία.

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η επένδυση χρόνου και πόρων σε πρακτικές υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, όπως π.χ. στο χώρο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τις επιχειρήσεις που έχουν συνειδητοποιήσει ότι το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης είναι μονόδρομος για την επιβίωση και ανάπτυξη. Η βιωσιμότητα πρέπει να συμβαδίζει με την υπευθυνότητα όχι μόνο για τις επιχειρήσεις αλλά για όλους. Ο διάλογος για αλλαγή τρόπου σκέψης και δράσης στο επιχειρείν αλλά και εν γένει πρέπει να συνεχιστεί.

Μαρία Φωτάκη
Οικονομολόγος