Σε κάθε πλαίσιο οι εργαζόμενοι καλούνται να συνεργαστούν, ώστε να λάβουν αποφάσεις για ζητήματα όπως ο καταμερισμός των καθηκόντων, θέματα σχετικά με τα οικονομικά, αποφάσεις για την πορεία και την εξέλιξη των εργασιών κ.ο.κ. Ως επικοινωνία ορίζεται η ανταλλαγή ή/και μετάδοση σκέψεων και απόψεων. Ουσιαστικά είναι το να μπορεί κάποιος να εκφράζεται με κατανοητό τρόπο. Η ξεκάθαρη και ακριβής επικοινωνία ευοδώνει τη λήψη των λειτουργικότερων αποφάσεων, ενώ αντίθετα η αμφισημία δεν βοηθάει και μπορεί ακόμη και να συμβάλει στην εμφάνιση προβλημάτων και παρεξηγήσεων. Η βέλτιστη αντίληψη του μηνύματος εξαρτάται από τον πομπό, δηλαδή αυτόν που εκφράζει τη θέση του, αλλά και από τον δέκτη, δηλαδή αυτόν που καλείται να κατανοήσει το μήνυμα.
Η αποτελεσματική επικοινωνία δεν έχει να κάνει μόνο με το να εκφράσει κάποιος τις ιδέες του, αλλά και με το να διασφαλίσει ότι οι υπόλοιποι έχουν κατανοήσει το μήνυμα που θέλει να περάσει. Υπάρχουν άτομα που εκφράζουν τις ιδέες τους με τέτοιο τρόπο που δεν γίνονται κατανοητές από τους υπολοίπους. Για παράδειγμα, μπορεί να μιλάνε γενικά ή περιφερικά γύρω από το θέμα ή να χάνονται σε ασήμαντες λεπτομέρειες, ενώ πιστεύουν ότι ο άλλος τους κατανοεί. Έτσι, οι συνομιλητές τους ενδέχεται είτε να καταλήξουν να τους αγνοούν είτε να παρεμηνεύσουν το μήνυμα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην εμφάνιση παρεξηγήσεων. Στις βασικές δεξιότητες του ομιλητή περιλαμβάνεται το να μιλάει καθαρά, αργά και με αυτοπεποίθηση, διατηρώντας βλεμματική επαφή με τον ακροατή του.
Ο ακροατής καλείται να κατανοήσει τη θέση του ομιλούντος. Η βέλτιστη αντίληψη του μηνύματος εξαρτάται από την ικανότητα του δέκτη να ακούει σωστά. Η καλή επικοινωνία σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με ικανότητες σωστής ακρόασης και εκμαίευσης των απαραίτητων πληροφοριών. Έτσι οι επικοινωνιακές δεξιότητες μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την εξάσκηση.
Η βασικότερη επικοινωνιακή δεξιότητα που έχει να κάνει με τον δέκτη είναι η ενεργητική ακρόαση. Η ενεργητική ακρόαση συμβάλλει στην εποικοδομητική συνδιαλλαγή διότι, εκτός από την καλύτερη κατανόηση, βοηθά και τον πομπό να εκφράσει τη θέση του, διότι αισθάνεται ότι μιλάει σε κάποιον που είναι καλοπροαίρετος απέναντί του.
Μία από τις σημαντικότερες ικανότητες που έχουν να κάνουν με την ενεργητική ακρόαση είναι η αποτελεσματική χρήση ερωτήσεων. Στην αρχή της παρουσίασης είναι προτιμότερο ο ακροατής να κάνει ανοικτές ερωτήσεις, δηλαδή ερωτήσεις που απαντώνται με ανάλυση και όχι μονολεκτικά με κατάφαση ή άρνηση, όπως για παράδειγμα «Θα μπορούσατε να μου πείτε περισσότερα για...». Οι χρήση ανοικτών ερωτήσεων δίνει στον ομιλητή την άνεση να αναπτύξει τη θέση του και στον ακροατή τη δυνατότητα να αποκτήσει μία ευρύτερη εικόνα για το θέμα. Από την άλλη, οι κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες απαντώνται με συγκεκριμένες και άμεσες απαντήσεις, όπως για παράδειγμα «Έχετε ξαναχρησιμοποιήσει αυτό το προϊόν;», είναι χρήσιμες για τη συγκέντρωση περισσότερων και πιο συγκεκριμένων πληροφοριών.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ενεργητικής ακρόασης είναι ο ακροατής να ενθαρρύνει τον ομιλητή. Οι ενθαρρύνσεις, για παράδειγμα η χρήση εκφράσεων όπως «μμμμ», «ναι», «σωστά», δείχνουν στον ομιλητή ότι αντιμετωπίζεται με προσοχή και ενδιαφέρον, ενώ ο ακροατής είναι σε θέση να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες του μηνύματος.
Μία άλλη σημαντική δεξιότητα στην ενεργητική ακρόαση είναι η ενσυναίσθηση, η οποία υποδηλώνει κατανόηση αλλά και καλή διάθεση. Είναι καλό ο ακροατής να καθρεφτίζει τα συναισθήματα που απορρέουν από τα λεγόμενα του ομιλητή. Για παράδειγμα «Κουραστήκατε με την ανάγνωση της αλληλογραφίας. Έχετε δίκιο, σήμερα έχουμε πολλή δουλειά». Τέλος, η περίληψη των θέσεων του ομιλητή βοηθάει σημαντικά στην οργάνωση του μηνύματος, των δεδομένων αλλά και των συναισθημάτων, που θέλησε να επικοινωνήσει ο πομπός. Επίσης επιτρέπει στον ακροατή να ελέγξει ότι τα στοιχεία που κατανόησε είναι σωστά και δείχνει ότι ήταν προσεκτικός και καλοπροαίρετος.
Δρ Χαρά Τσέκου
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια