Σενάρια για την αγορά εργασίας και τις δεξιότητες το 2025

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDFOP) δημοσίευσε πρόσφατα μία έρευνα με εκτιμήσεις αναφορικά με την κατάσταση στην αγορά εργασίας και την προσφορά και ζήτηση δεξιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2025.

Κοινή βάση για τα τρία πιθανά σενάρια (βασικό, αισιόδοξο, απαισιόδοξο) αποτελεί το γεγονός ότι οι επικρατούσες δημογραφικές τάσεις προοιωνίζουν γήρανση του εργατικού δυναμικού, καθώς και συνταξιοδότηση πολλών εργαζομένων. Αν και ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού αναμένεται μείωση του εργατικού δυναμικού, εντούτοις ο αριθμός των ατόμων που αναζητούν εργασία στην ΕΕ προβλέπεται ότι θα αυξηθεί περισσότερο από 10 εκατ., από 240,3 εκατ. το 2012 σε 250,9 εκατ. το 2025. Παράλληλα, ο αριθμός των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας θα αυξηθεί λόγω παράτασης του εργασιακού βίου, ενώ αναμένεται να επιδιώξουν την ένταξη στην αγορά εργασίας και περισσότερες γυναίκες.

Όσον αφορά στα τρία σενάρια, το βασικό προβλέπει συγκρατημένη οικονομική ανάκαμψη, ευκολότερη πρόσβαση στο δανεισμό με επακόλουθες συνέπειες την άνοδο των επενδύσεων και της καταναλωτικής δαπάνης, ενίσχυση των εξαγωγών, πληθωρισμό εντός των στόχων, διατήρηση των χαμηλών επιτοκίων, συρρίκνωση του κρατικού χρέους, σταδιακή μείωση των πιέσεων για περικοπές δαπανών και είναι αυτό που χρησιμοποιείται για τη διαμόρφωση των κεντρικών συμπερασμάτων. Τα άλλα δύο κάνουν, αντίστοιχα, πιο αισιόδοξες και πιο απαισιόδοξες υποθέσεις αναφορικά με τις οικονομικές συνθήκες.

Σύμφωνα με το βασικό σενάριο, λοιπόν, οι θέσεις εργασίας το 2025 στην ΕΕ προβλέπεται ότι θα ανέλθουν σε 243 εκατ. σε αντιδιαστολή με τα 245,5 εκατ. που προβλέπει το αισιόδοξο σενάριο. Η μικρή διαφορά που παρατηρείται, παρότι το δεύτερο υποθέτει πολύ ευνοϊκότερες οικονομικές συνθήκες, μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ακόμα και στο ενδεχόμενο ισχυρής οικονομικής ανάκαμψης, θα χρειαστεί αρκετός χρόνος προκειμένου να οδηγήσει η ενισχυμένη οικονομική δραστηριότητα σε υψηλότερη απασχόληση. Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 1, η απόκλιση των εκτιμήσεων του βασικού σεναρίου από το απαισιόδοξο είναι σημαντικά μεγαλύτερη. Σύμφωνα με το τελευταίο, οι θέσεις εργασίας το 2025 θα ανέλθουν σε 235 εκατ. καθώς μια παρατεταμένη οικονομική ύφεση θα περιορίσει δραστικά την ικανότητα της οικονομίας να δημιουργεί θέσεις εργασίας. Συνολικά, το βασικό σενάριο προβλέπει επιστροφή της απασχόλησης στα προ κρίσεως επίπεδα μεταξύ 2017-2018, το αισιόδοξο μεταξύ 2015-2016, ενώ στο απαισιόδοξο η απασχόληση εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από αυτό το επίπεδο ακόμα και το 2025.

Διάγραμμα 1. Θέσεις εργασίας μέχρι το 2025 με βάση τα τρία σενάρια

Πηγή: CEDEFOP (June, 2013).

Οι ευκαιρίες απασχόλησης προκύπτουν από τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται και από εκείνες που μένουν κενές λόγω συνταξιοδότησης του εργαζομένου ή επειδή εγκαταλείπει την αγορά εργασίας. Οι διαφορετικές εκτιμήσεις των σεναρίων, επομένως, απορρέουν από το ρυθμό που η οικονομία προβλέπεται να παράγει νέες θέσεις εργασίας στο εκάστοτε σενάριο. Στο βασικό, οι νέες θέσεις εργασίας προβλέπονται σε 10,5 εκατ., στο αισιόδοξο 13 εκατ., ενώ στο αρνητικό σενάριο περιορίζονται σε 2.4 εκατ.

Όσον αφορά στις δεξιότητες, η αναλογία των ατόμων που εργάζονται σε θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης, σύμφωνα με το βασικό σενάριο, θα αυξηθεί. Όπως φαίνεται και από το επόμενο διάγραμμα, το 44,1% των εργαζομένων θα απασχολείται σε θέσεις υψηλής ειδίκευσης το 2025, έναντι 40,5% το 2010. Η απασχόληση στα επαγγέλματα που δεν απαιτούν κάποια εξειδίκευση θα συνεχίσει κι αυτή να ενισχύεται, από 9,8% το 2000 και 10,2% το 2010 και 11,2% το 2025.

Διάγραμμα 2. Ποσοστό απασχόλησης ανά επίπεδο δεξιοτήτων (2000-2025, βασικό σενάριο)

Πηγή: CEDEFOP (June, 2013). 

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των επιπέδων δεξιοτήτων είναι ότι οι θέσεις εργασίας που δεν υποκαθίστανται εύκολα από την τεχνολογία και τις οργανωτικές αλλαγές θα αυξάνονται όλο και περισσότερο. Οι θέσεις αυτές θα προϋποθέτουν σκέψη, επικοινωνία, λήψη αποφάσεων και οργάνωση. Συνολικά, το εργατικό δυναμικό αναμένεται να διαθέτει βελτιωμένες δεξιότητες. Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού με υψηλές δεξιότητες αναμένεται να αγγίξει το 39% το 2025 έναντι 30% το 2000, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα άτομα μεσαίου επιπέδου προσόντων εκτιμάται σε 47% το 2025 έναντι 46% το 2000. Κάθετη πτώση αναμένεται να παρουσιάσει το ποσοστό των ατόμων χαμηλών ή μηδενικών προσόντων, από 24% το 2010 σε 14% το 2025.

Ανεξαρτήτως σεναρίου, όμως, από τα τρέχοντα στοιχεία διαφαίνεται πως υπάρχει και μεσοπρόθεσμα θα συνεχίσει να υπάρχει σημαντική αναντιστοιχία δεξιοτήτων (έλλειψη δεξιοτήτων και υπερειδίκευση) στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Για την είσοδο και παραμονή στην αγορά εργασίας, είναι επομένως πολύ σημαντικό να διαθέτει κανείς τις κατάλληλες δεξιότητες, ανεξάρτητα αν η κατάσταση στην οικονομία είναι καλή ή όχι. Προς την καλύτερη αντιστοίχιση προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων σημαντικό ρόλο παίζει, αφενός, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, ενώ η εργασιακή κινητικότητα, αφετέρου, μπορεί να συμβάλει στη μείωση των δυσαναπλήρωτων θέσεων εργασίας, οι οποίες δεν είναι λίγες, παρά το υψηλό επίπεδο ανεργίας.

Νικολέτα Δανιηλοπούλου
Οικονομολόγος