Πού κάνουν λάθος οι εκπαιδευτικοί;

Έχουμε συνηθίσει, όταν μιλάμε για την εκπαίδευση τόσο ως εκπαιδευτικό σύστημα όσο και ως διαδικασία, να ασκούμε κριτική και να προτείνουμε λύσεις για τη βελτίωσή της. Και καλά κάνουμε. Ωστόσο, συχνά αποφεύγουμε να μιλήσουμε για τα λάθη των ίδιων των εκπαιδευτικών. Κι αυτά είναι ίσως πιο σημαντικά από τις όποιες αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος, γιατί ο μαθητής δεν έχει μπροστά του κάποιο αόριστο σύστημα, αλλά έναν συγκεκριμένο άνθρωπο, τον δάσκαλο, τον καθηγητή, ο οποίος, με τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει, καλείται να τον μορφώσει, δηλαδή να τον βοηθήσει να γίνει καλύτερος.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν διάφορα σφάλματα που γίνονται τόσο όσον αφορά την εικόνα που έχει κανείς για το σχολείο και τη λειτουργία του όσο και ως προς τη σχέση του διδάσκοντα προς τον διδασκόμενο. Θέλοντας να αποφύγω τις βιωματικές παρατηρήσεις, προτίμησα να στραφώ στις εμπειρίες τρίτων, όπου και βρήκα ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις.

Ένα από τα πιο σημαντικά σφάλματα, είναι η τάση να γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στην εκπαίδευση και τη δράση. Με άλλα λόγια: ανάμεσα στη διδασκαλία και τη ζωή. Το ότι ο καθηγητής πρέπει να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη ύλη δεν αποτελεί άλλοθι για να διδάσκει στείρα γνώση που δεν αφορά και δεν ενδιαφέρει κανέναν, ούτε τον ίδιο. Αντιθέτως, θα πρέπει να διδάσκει την όποια σχέση με τη ζωή έχει το μάθημά του.

Συναφές προς το πρώτο είναι και το επόμενο σφάλμα, ότι δηλαδή θεωρείται πως θα πρέπει ο μαθητής να έχει από μόνος του ενδιαφέρον για τα μαθήματα, αφού του προσφέρουν τόσες καλές και χρήσιμες γνώσεις. Ωστόσο, σκεφτείτε ποιος μαθητής θα προτιμούσε να παρακολουθήσει μαθηματικά ή αρχαία, ενώ θα είχε την εναλλακτική να βγει να παίξει ή και να μην κάνει απολύτως τίποτα. Με άλλα λόγια, είναι ευθύνη του καθηγητή να πείσει τον μαθητή γιατί είναι σημαντικό αυτό που του διδάσκει. Σε αντίθετη περίπτωση καταλήγει να διδάσκει σε μια τάξη «απόντων».

Όσον αφορά τη σχέση καθηγητή με μαθητή, ένα σύνηθες σφάλμα (κυρίως για τους νέους καθηγητές) είναι να προσπαθεί ο πρώτος να γίνει φίλος με τον δεύτερο. Ορισμένοι, μάλιστα, το θέτουν αυτό μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων τους. Αυτό όμως θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα να ελέγξει ο καθηγητής την τάξη, το οποίο, με τη σειρά του, υπονομεύει τη μαθησιακή διαδικασία. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να υπάρχει μια απόσταση, αρκεί να μη μετατραπεί σε χάσμα, οπότε και πάλι ο διδάσκων υποπίπτει σε ανάλογο σφάλμα.

Στη συναναστροφή με τους γονείς των μαθητών, οι διδάσκοντες συχνά κάνουν το σφάλμα να αποφεύγουν την επικοινωνία, ώστε να μην εμπλακούν σε διαφωνίες ή άβολες καταστάσεις. Ωστόσο, οι γονείς αποτελούν σημαντικότατη πηγή πληροφόρησης και, συνακόλουθα, βοήθειας για την αποτελεσματική διδασκαλία του μαθητή.

Βέβαια, υπάρχουν και σφάλματα που κάνουν οι καθηγητές και αφορούν τον εαυτό τους. Έτσι, ορισμένοι υπερβαίνουν εαυτούς κατά την προετοιμασία και την άσκηση των καθηκόντων τους, με αποτέλεσμα την κόπωση και, τελικά, τη μειωμένη απόδοση. Συναφές προς αυτό είναι και το να μη ζητά κάποιος βοήθεια από τους συναδέλφους, για διάφορους λόγους, το οποίο πάλι ενέχει τον κίνδυνο της κόπωσης και της αποτυχίας. Τέλος, η υπερβολική αισιοδοξία που ενδεχομένως έχει ένας καθηγητής σχετικά με το τι θα συναντήσει ή τις προσδοκίες του από το πρόγραμμα που διαμορφώνει (με βάση το επίσημο πρόγραμμα του υπουργείου) είναι πιθανό να τον οδηγήσει σε σημαντικές διαψεύσεις, οι οποίες όχι μόνο θα τον αναγκάσουν να αναθεωρήσει την οπτική του, αλλά –το χειρότερο– θα τον οδηγήσουν σε παραίτηση από τις προσπάθειές του.

Κανείς δεν μπορεί να αποφύγει τα σφάλματα. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Εκείνος που θα θελήσει να αποφύγει τα λάθη ή θα κάνει πολύ λίγα και σίγουρα πράγματα ή τίποτα. Το θέμα είναι να έχει την ειλικρίνεια να παραδέχεται, και να μη δικαιολογεί, τα σφάλματά του και, φυσικά, να μαθαίνει από αυτά. Εξάλλου, αυτό είναι ένα από τα πλέον σημαντικά μαθήματα που μπορεί να προσφέρει ένας καθηγητής προς τους μαθητές του.

Μιχάλης Κατσιμίτσης, PhD