Προοπτικές εργασίας και "πράσινες" δεξιότητες

Οι δεξιότητες που σχετίζονται με την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αφορούν στη γνώση, τις αξίες και τις ικανότητες του γενικού πληθυσμού που απαιτούνται, προκειμένου μια κοινωνία να αναπτύσσει και να υποστηρίζει συμπεριφορές, οι οποίες μειώνουν τις επιδράσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον. Αυτές οι γενικότερες «πράσινες» δεξιότητες περιλαμβάνουν –μεταξύ άλλων παραγόντων– την ικανότητα κάποιος να ενσωματώνει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τις περιβαλλοντικές ανησυχίες στη λήψη των αποφάσεών του.

Αν και θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έννοια των «πράσινων» δεξιοτήτων είναι συνυφασμένη με δεξιότητες σε τομείς με «περιβαλλοντικό» σκοπό (όπως είναι οι ανανεώσιμες πηγές, η συντήρηση της βιοποικιλότητας ή οι τομείς ανακύκλωσης) και συχνά τεχνικής φύσης, δεξιότητες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης αποτυπώνουν τις ανάγκες «πράσινων» δεξιοτήτων για το σύνολο του πληθυσμού.

Η ανάληψη της περιβαλλοντικής ευθύνης από κάθε ιδιώτη είναι στρατηγικής σημασίας προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να πετύχει βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω μιας αποτελεσματικής –από άποψη πόρων– πράσινης και ανταγωνιστικής οικονομίας. Ένδειξη της αυξανόμενης περιβαλλοντικής ευθύνης στην Ευρώπη αποτελούν τα κεφάλαια που τοποθετούνται σε περιβαλλοντική έρευνα, τα οποία ήταν της τάξης του €1,9 δις κατά το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο (2007-13), δηλαδή διπλάσια σε σχέση με το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο (2002-2006).

Η εφαρμογή των στόχων της Ευρώπης 2020 για περισσότερο «πράσινες» οικονομίες έχει υπολογιστεί ότι σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα μπορεί να αποφέρει πάνω από 250.000 νέες θέσεις εργασίας για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε μια ιδιαίτερα σημαντική αύξηση στην απασχόληση σε ένα πλήθος «πράσινων» οικονομικών δραστηριοτήτων που είτε θα αντικαθιστούν δραστηριότητες που μολύνουν το περιβάλλον με «καθαρές» δραστηριότητες (για παράδειγμα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έναντι ορυκτών καυσίμων), είτε θα παρέχουν περιβαλλοντικές υπηρεσίες (όπως είναι η διαχείριση αποβλήτων και οι αναδασώσεις). Ανάλογα με τον ορισμό των πράσινων δεξιοτήτων που υιοθετείται, εκτιμάται ότι το μερίδιο των επαγγελμάτων που αφορούν σε «πράσινες» δραστηριότητες στο σύνολο των επαγγελμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα κυμαίνεται μεταξύ 2% και 21%.

Μια άλλη εκτίμηση για τις θετικές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης είναι ότι θα δημιουργηθούν 2 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας μόνο από τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ επαγγέλματα όπως υδραυλικοί και ηλεκτρολόγοι μπορούν να αναλάβουν διπλούς ρόλους για την κατανόηση και την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αυξανόμενη ζήτηση για υβριδικές δεξιότητες (Cedefop, 2010).

Στην Ιρλανδία, εκτιμάται ότι η ζήτηση εργαζομένων με «πράσινες» δεξιότητες θα αυξηθεί κατά 5% έως 11% ανά έτος μέχρι το 2015, ανάλογα με την ταχύτητα απομάκρυνσης των εμποδίων που παρατηρούνται στους διάφορους τομείς της οικονομίας.

Στο Ην. Βασίλειο, δύο τύποι «πράσινων» δεξιοτήτων έχουν ζήτηση σε μεγάλο βαθμό: δεξιότητες που στηρίζουν την αποτελεσματικότητα των πόρων και δεξιότητες για τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος (HM Government, 2011).

Το 2009, μόνο το 55% των ερωτηθέντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαινόταν να γνωρίζει σχετικά με τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων που αγόραζαν ή χρησιμοποιούσαν. Ταυτόχρονα, τέσσερις στους πέντε πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βαθμολόγησαν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός προϊόντος ως σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τις αποφάσεις τους κατά την αγορά προϊόντων (Διάγραμμα 1).

Διάγραμμα 1. Η σημασία της επίδρασης ενός προϊόντος στο περιβάλλον κατά την απόφαση αγοράς προϊόντων.

Πηγή: EU Skills Panorama (2013).

Το μέσο για τη βελτίωση των «πράσινων» δεξιοτήτων στο εργατικό δυναμικό είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Ιταλία και η Ιρλανδία, όπου δίνεται ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση σχετικά με την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Συνολικά στη βιβλιογραφία παρατηρούνται κενά σε πρακτικές «πράσινες» δεξιότητες σε σχέση με γενικότερες «πράσινες» δεξιότητες και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εργαζόμενοι συχνά επιθυμούν εκπαίδευση και κατάρτιση σε περισσότερο πρακτικού περιεχομένου «πράσινες» δραστηριότητες. Αν και δεν έχει αναφερθεί ευρέως, ορισμένες γενικότερες δεξιότητες είναι πάρα πολύ σημαντικές. Αυτές περιλαμβάνουν τις δεξιότητες πωλήσεων και εξυπηρέτησης πελατών για επαγγέλματα που ασχολούνται με την παροχή ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών προς τους καταναλωτές, διαχειριστικές και ηγετικές δεξιότητες για εργαζομένους σε ενδιάμεσα επαγγέλματα και σε παραδοσιακούς τομείς εντάσεως πόρων, και επιχειρηματικές δεξιότητες για αυτούς που επιδιώκουν να εμπορευματοποιήσουν ένα νέο καινοτόμο προϊόν.

Παντελής Κωστής
Υποψήφιος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

Βιβλιογραφία

Cedefop (2010) Skills for green jobs: a European synthesis, GHK report for the European Centre for the Development of Vocational Training, Thessaloniki

EU Skills Panorama (2012) Environmental Awareness Skills Analytical Highlight, prepared by ICF GHK for the European Commission

HM Government (2011), Skills for a Green Economy, UK Department of Business, Innovation and Skills